چوب در صنعت ساختمان
مصالح چوبی در صنعت ساختمان :
چوب هایی که در ساختمان به مصرف می رسند، به یکی از صورت های طبیعی یا مصنوعی هستند. چوب های طبیعی در اسکلت ساختمان های چوبی، ساخت در و پنجره، نرده، قفسه های چوبی، مبلمان، قالب بندی، اجزا و ملحقات آن، ایجاد داربست و حایل به منظور جلوگیری از ریزش ساختمان و خاک، شمع کوبی و کارهای تزئینی و نازک کاری مانند قرنیزها، دیوارپوشها، کفپوشها، سقف پوشها و بامپوشها و سایر تجهیزات چوبی به مصرف می رسند.
چوب های مصنوعی نیز نه تنها پا به پا و همراه با چوبهای طبیعی در این قبیل کارها مصرف میشوند، بلکه در کارهایی مانند عایق کاری حرارتی نیز از آنها استفاده می شود. از آنجا که چوبهای طبیعی مستقیماً از درخت گرفته می شوند و ویژگیهای فیزیکی و مکانیکی آنها در انواع مختلف درخت و در جهات طولی، شعاعی و مماسی تنه درخت با یکدیگر متفاوت اند، لذا به ویژه در اثر تغییر رطوبت، بسته به اینکه در کدام قسمت درخت و از چه گونهای بریده شده باشند، معمولاً در رطوبت کمتر از نقطه اشباع فیبر ((F. S. P = Fiber Saturation Point))
دچار تغییر شکلهای متفاوتی از قبیل پیچیدگی، تاب برداشتن و مانند رطوبت کمتر از نقطه اشباع فیبر اینها می شوند. از این رو بهتر است چوب را برای مصرف در کارهای در و پنجره سازی و درودگری خشک کرد و از تغییر رطوبت حفظ نمود .
شایان ذکر است ، آب در چوب به دو صورت آزاد و نم (یا آغشتگی) وجود دارد. هنگامی که میزان آب آزاد چوب کاهش یابد و به حد صفر برسد و تنها آب نم در الیاف چوب باقی بماند ، میزان رطوبت در این حالت را نقطه اشباع فیبر مینا مند. جمع شدگی (تکیدگی)، انبساط و تغییر مقاومت مکانیکی چوب در اثر تغییر رطوبت بین نقطه اشباع فیبر یا صفر درصد اتفاق می افتد .
.
چوبهای مصنوعی علاوه بر اقتصادی بودن، بسیاری از معایب چوبهای طبیعی را ندارند و یا این معایب در آنها به حداقل کاهش یافته است.
گونه های مختلف چوب درختان :
درختها به گونه های پهن برگ و سوزنی برگ تقسیم می شوند. معمولاً چوب پهن برگان، سخت و چوب سوزنی برگان، نرم است و از این رو آنها را سخت چوب و نرم چوب نیز نامیده اند، ولی این مطلب یک قاعده کلی نیست، بلکه استثناهایی نیز وجود دارد. از آنجا که حشرات، جانوران دریایی، قارچها، میکرو ارگانیسمها، آتش و رطوبت موجب بروز صدماتی شده و عمر، دوام و قابلیت بهره وری چوب را کاهش میدهند، معمولاً از چوب خام کمتر استفاده میشود. برای جبران این نقاط ضعف، چوب را عمل می آورند (میپرورانند). بدین منظور با استفاده از مواد شیمیایی ویژه چوب را ضد عفونی میکنند تا موجودات زنده به آن حمله نکنند، اثر آتش در آن کند گردد و جذب رطوبت آن نیز کم شود.
همچنین برای افزایش وزن ویژه و بالا رفتن مقاومت، آن را زیر فشار قرار می دهند و متراکم می سازند. باید توجه داشت که مصرف مواد شیمیایی در عمل آوردن چوب به منظور بهبود برخی ویژگیهای آن، میتواند سبب بروز برخی معایب مانند زنگزدگی و خوردگی اتصالات فلزی درون چوب و کاهش رنگپذیری سطح آن گردد.
تخته چند لا :
تخته چندلا از قرار دادن تعدادی لایه های بریده شده از درخت به صورتی که جهت الیاف در لایه های مجاور عمود بر هم باشد و پرس کردن لایه ها به همراه چسب مناسب به دست می آید . تعداد لایه ها فرد بوده و لایه های رویی از چوب مرغوب، خوشبوم و خوش نما انتخاب می شوند. تخته سه لا برای روکش در و نظایر آن مصرف میشود و تخته های پنج لا و هفت لا و بیشتر برای کارهایی مانند قالببندی و اسکلت سازی به کار میروند.
لایه های تخته چندلا از تنه درخت بخار داده، به روشهای گوناگون بریده می شوند. این روشها عبارتند از اره کردن، قاچ کردن، برش دوار (لولهای) و برش نیم دایرهای. برش دوار از همه متداولتر است و لایه ها از دوران تنه درخت در حول محور خود در برابر تیغهای موازی محور به دست می آیند . روکشهای تزئینی نیز به همین روش و معمولاً از درختان سخت چوب مناطق حارهای، مانند گردو، سنجد، زیتون، بلوط و نظایر آن تولید میشوند و ضخامت آنها حدود ۶/۰ تا ۹/۰ میلیمتر است.
در کشورهای صنعتی تخته چندلا را بر حسب ضخامت، مصرف در داخل ساختمان یا خارج از آن، نوع چوب مصرفی در آنها، نوع روکش، وزن ویژه و نوع مصرف شامل تزئینی، قالب بتن و سازهای، گروهبندی و استاندارد کرده اند.
تخته فیبری :
تخته فیبری با استفاده از فیبر یا تار چوب که به رو شهای مکانیکی یا شیمیایی تهیه شده و پرس کردن خمیر حاصله از آبکش کردن تارها زیر فشار و گرمای زیاد به دست می آید. این محصول را در ایران به نام فیبر میشناسند. در صورتی که فیبر به روش خشک ساخته شود، چسب نیز در آن مصرف میشود. در هر صورت برای افزایش مقاومت و ضد آب کردن و ایجاد سایر خواص مطلوب، موادی مانند پارافین و ضد آتش و ضد حشره نیز به خمیر افزوده می شود .
در کشورهای صنعتی این محصول در انواع صلب، نیمه صلب و با وزن ویژه کم، متوسط و زیاد استا ندارد شده و تولید میشود. ضخامت تخته فیبری از حدود ۲ میلیمتر به بالا است که نوع نازک برای روکش در، انواع ضخیمتر برای تقسیم فضاهای ساختمان و انواع سبک وزن در عایقکاری حرارتی و جذب صدا (آکوستیک تایل) در ساختمان مصرف می شود.
نئوپان :
نئوپان از برش، خرد کردن، سرند کردن و دانه بندی و خشک کردن ضایعات چوب بریها و سرشاخه ها و سایر زوائد کشاورزی و اختلاط آنها با چسب مناسب و مواد ضد آتش، ضد حشره و ضد آب و پرس کردن آنها زیر فشار و حرارت به ضخامت ۴ تا ۲۵ میلیمتر به دست میآید. در بعضی از انواع نئوپان، خرده چوبهای درشت در دو طرف و ذرات ریز در میان تخته قرار میگیرند و در بعضی انواع آن، برعکس است. در هر صورت مقاومت ورقه ها در جهات مختلف یکسان است . این محصول که در ایران به نام نئوپان (یعنی نوتخته) شناخته شده، به راحتی اره میشود و پیچ و میخ در آن فرو میرود . بنا بر استاندارد کشورهای صنعتی نئوپان از نظر وزن مخصوص به سه دسته سبک، متوسط و سنگین گروهبندی و تولید میشود.
مصرف انواع سبک در عایقکاری حرارتی و اقسام دیگر برای ساختن در، تیغه های جدا کننده قفسه ها و تجهیزات چوبی است. از انواع روکش طبیعی و مصنوعی نیز برای روکش کردن نئوپان استفاده میشود. ـ
پارکت :
پارکت کفپوشی است که از باریکه های نازک چوبهای سخت و خوش نقش مانند گردو، بلوط و زیتون ساخته میشود. چوب پارکت باید در برابر ضربه و سایش مقاوم باشد
از خرده های چوب و سیمان، ورقه های سبکی به منظور عایقکاری حرارتی و قالب ماندگار می شود. در ایران به علت گرانی و کمبود چوب، ساخت ساختمانهای چوبی با اسکلت کامل متداول نیست، ولی در نقاطی که چوب بیشتری در اختیار مردم بوده، استفاده از آن در ساختن ستون، تیر و خرپا مرسوم است.
انطباق با مشخصات و استانداردها :
انطباق با مشخصات و استانداردها چوبهای مصرفی در هر پروژه باید از نظر ویژگیهای فیزیکی و مکانیکی، اندازه، ضخامت رنگ و نقش و سایر مشخصههای ظاهری با آنچه در نقشه ها، دستور کارها، مشخصات فنی خصوصی و سایر مدارک پیمان ذکر شده است، مطابقت داشته باشد.
نمونه مصالح چوبی اعم از چوبهای طبیعی و ساختگی قبل از مصرف باید به تصویب دستگاه نظارت برسد. تا زمانی که استانداردهای کشور در ایران، در برخی موارد تدوین نشده باشد، در درجه اول استانداردهای “سازمان بین المللی استاندارد ISO “و در صورت نبودن استاندارد بین المللی، یکی از استانداردهای معتبر کشورهای صنعتی ملاک عمل قرار خواهد گرفت.
ویژگی ها و حداقل حدود قابل قبول چوبهای مصرفی :
چوبهای مصرفی باید از نظر بافت و ظاهر یکنواخت، تمیز و عاری از ترک و صمغ، فاقد تابیدگی، پیچیدگی و سایر معایب باشد. وجود گره، بن شاخه، قسمتهای پوسیده و خشک شده، تجمع شیره گیاهی و صمغ در روی سطوح مرئی چوب، نشانه نامرغوب بودن آن است. رطوبت الوارهای مصرفی باید با شرایط اقلیمی و رویارویی و مورد مصرف آنها تناسب داشته باشد. میزان معقول رطوبت چوب هنگام نصب با توجه به شرایط فوق الذکر و محل مصرف آن در استانداردهای مشخص است.
چوب مورد استفاده در قالب بتن باید از انواع صمغ دار مانند کاج و صنوبر باشد . در قالببندی اعضایی از سازه مانند پیها میتوان از چوب سفید نیز استفاده کرد. برای شمع، شلاقی ها و پشتبند قالب حتی المقدور باید از چوبهای محکم و مستقیم و بدون ترک استفاده کرد . مصرف چوب سفید خشک و مرغوب برای این قسمتها بدون اشکال است.
برای سطوح بتن نمایان، چوب قالب باید کاملاً تمیز و پرداخت شده و میتوان از چوبهای ساختگی از انواع تختههای با روکش از مواد پلیمری که برای همین منظور تولید میشوند ، استفاده کرد. مصرف تخته های یاد شده در سطوح بتنی عادی نیز مقرون به صرفه هستند ، زیرا به دفعاتی بیشتر از چوبهای طبیعی میتوان از آنها استفاده کرد. این نوع تخته ها با ارائه سطوح صاف و تمیز سبب کاهش هزینه نازککاری میشوند، زیرا به پرداخت و روغنمالی نیاز ندارند و به این ترتیب نه تنها گرانی آنها جبران میشود، بلکه در مجموع ارزانتر از قالبهای ساخته شده از چوب طبیعی تمام میشوند . جذب رطوبت این تخته ها کمتر و پیچیدگی و تابیدگی آنها نیز ناچیز است.
چوبی که در ساخت در، پنجره، نرده و نظایر آن به کار میرود، باید از انواعی نظیر کاج و صنوبر بوده و خشک و فاقد شیره گیاهی و ترجیحاً عمل آمده باشد . وجود رگه های مایل در چوب با انحرافی بیش از ۳ سانتیمتر در هر متر طول نسبت به امتداد طولی الوار برای این گونه کارها مجاز نمی باشد. انواع تخته سه لا، فیبر، نئوپان و سایر فرآورده های چوبی مورد مصرف در هر پروژه نیز باید مطابق استانداردهای مربوطه است . چسب مصرفی در ساخت چوب های مصنوعی از اهمیت زیادی برخوردار است .
چنانچه قرار است قطعه ی چوبی در معرض رطوبت قرار گیرد (در خارج بنا با بارندگی و در داخل با تعریق بخار آب مواجه گردد) باید در آن چسب ضد آب مصرف شده باشد، در غیر این صورت پس از گذشت مدت کوتاهی این قطعه دچار خرابی خواهد شد.
مواد و مصالح اتصال دهنده و نصب چسب ها:
چسب مورد مصرف در ساختن چوبهای مصنوعی مانند تخته چندلا و نئوپان، و همچنین چسبهایی که برای اتصال قطعات چوبی به کار میرود، باید از بهترین و مرغوبترین نوع چسب بوده ، و با شرایط محیطی که قرار است کار چوبی در آن محیط اجرا شود، تناسب داشته باشد.
مصرف چسبهایی که در آب وا میروند، در نقاط مرطوب ممنوع است. همچنین نباید از چسبهای با منشأ حیوانی در نقاطی که امکان رشد قارچ، کپک، میکرو ارگانیسم ها و حشرات وجود دارد، استفاده شود، زیرا به رشد اینگونه موجودات زنده کمک میکند ولی مصرف این چسبها به همراه مواد ضد حشره و ضد قارچ بدون اشکال است.
میخ، پیچ و دیگر مصالح اتصال در چوبها :
مصالح فلزی نظیر میخ، پیچ و وسایل اتصال قطعات باید از نوع زنگ نزن یا رویان دود باشند، وجود موادی که در عمل آوردن چوب به مصرف میرسند به ویژه مواد ضد آتش ، در نقاط مرطوب سبب خوردگی فلزات درون چوب میشوند، از این رو در این گونه موارد باید برای به حداقل رساندن فساد، پیشبینیهای لازم صورت گیرد.
حمل و نقل و نگهداری
بارگیری، حمل و باراندازی انواع مصالح چوبی باید با دقت انجام شود ، به قسمی که ضایعات به حداقل ممکن برسد. مصالح چوبی باید در محل تمیز و سرپوشیده، جدا از هم دسته بندی شده و از تماس آنها با خاک، مواد مضر، رطوبت، یخ و برف جلوگیری شود . انبار مصالح چوبی باید دور از آتش و مواد قابل اشتعال بوده و برای اعلام و اطفای حریق احتمالی در آن تدابیر لازم اتخاذ شده باشد .
انبار باید برای جلوگیری از حمله ور شدن موجودات زنده به مصالح چوبی به ویژه چوب هایی که خام و عمل نیامده باشند، از تهویه کافی برخوردار بوده و در صورت نیاز باید هر چند گاه یک بار با مواد ضد عفونی کننده و حشره کش نسبت به سمپاشی انبار اقدام شود.
منبع : نشریه ۵۵ ایران ( مشخصات فنی عمومی کارهای ساختمانی )
****************************
مطالب پیشنهادی :
